- M.Ö. 6-5 yy. Samos (Sisam Adası) Amforaları -

 
 
Zalim Samos Tiranı Polikrates (M.Ö.532-522) o kadar şanslı ve o kadar ballıydıki.. Gittiği her yere savaş ve yıkım götürüyor, her şeyi o kazanıyor, sürekli gücüne güç katıyordu. Daha şimdiden bir çok adayı ve İyonyadaki bazı siteleri ele geçirmişti. Ellişer kürekli yüz savaş gemisi. Bin okçusu vardı.

M.Ö.6.yy.da Mısır kralı Amasisle karşılıklı bir dostluk antlaşması mühürlenmiş başarıları Ege ve Akdeniz de dillere destan olmuştu.

Miletosun yardımına koşan Lesbos (Midilli) savaşçılarını bir deniz zaferinden sonra esir almış, onları zincire vurarak Samos Kalesi etrafındaki derin hendekleri kazdırmıştı.

Polikrates'in bu başarıları Amasisin gözünden kaçmıyor, hatta kuşkulandırıyordu. Talih Tiranın yüzüne daha çok gülmeye başlayınca bir mektup yazıp Samos'a gönderdi.
     


Fotoğraf 1./323 Env. Nolu Boyalı Amfora:
M.Ö. 6.yy başlarında Ege Adaları ve bazı İyon Sitelerinde
Amfora çeperlerini siyaha boyama geleneği vardı.
Bu süslemeler gövdenin üstünden altına kadar atılan
düzgün paralel çizgilerle yapılır, ayrıca kulp üstleri
ve dışa taşkın dudaklarda aynı şekilde boyanırdı.
Sakız - Millet - Klazomenai ve Samos'un boyalı amforaları
bunlara en güzel örnektir. Yukarıda gördüğünüz 323 env.nolu
Samos amforası da aynı şekilde boyalı ve form olarak
güzel bir amforadır. Ve bunun içerisindeki (3mm
kalınlığında iç çeperlere sıvanmış) reçine,
bu amfora ile şarap ihraç edildiğinin kanıtıdır.
 
 
Ve şöyle bir uyarıda bulundu. Bir dostun başarılarını öğrenmek tatlı bir şeydir. Ama senin bu büyük mutluluğun benim hoşuma gitmiyor. Zira tanrıları tanırım ve onların ne kadar kıskanç olduklarını bilirim. Sözlerime inanırsan hemen şunu yap.

Senin için en yüksek değerde ve kaybetmekten en çok üzüleceğin şeyini seç. Ve onu çok uzaklara tanrılar için at. Bu sözleri okuyan Polikrates Amasis'e hak verdi. Hazinesini karıştırdı. Sonra aklı parmağındaki çok sevdiği mühür yüzüğe takıldı. Elli kürekli, kırmızı renkli gemilerinden birine bindi. Adadan iyice uzaklaştı. Altın çerçeveli zümrüt mühür yüzüğünü denize attı.

Bu olayın üzerinden 4-5 gün geçmişteki bir balıkçı çok güzel bir balık yakaladı. Onu satmaya kıyamadı ve balığı Polikrates'e armağan etti. Ve inanılmaz bir şey , balığın karnından zümrüt mühür yüzük çıktı. Yakınları bu mucizevi olaya sevinirken, Polikrates bu kadar talihten dolayı ilk kez ürktü. Ve düşündüki bu işte tanrıların parmağı vardır.

Bir Papirüs Tomarına olanı biteni yazdı yazdı ve bir ulakla acele Mısıra yolladı. Amasis mektubu okudu. O da anladıki Polikrates'in sonu kötü olacaktır. Çünkü tanrılar bile kendilerine sunulan hediyeyi sahibine iade etmişlerdir. Amasis Samosa hemen bir elçi gönderdi ve dostluk antlaşmasını bozdu. Çünkü Polykrates'in başına bir bela gelirse dostluk uğruna kendi başının da belaya girmesini istemiyordu.
 


Fotoğraf-2 / M.Ö. 6.yy Değişik Tipteki Samos Amforaları
(ENV. NO. 64-46-120-315) Mustafa Aydemir Koleksiyonu
 

İsterseniz biran için Polikrates'i bu sıkıntılı günlerinde sarayında bir aşağı bir yukarı düşünceli-endişeli dolaşırken ve bizim 323 envanter nolu amforamızdan altın kupasına sık sık şarap doldururken hayal edelim.

Bu güne kadar neyazıkki Samos adasında bir amfora fırını bulunamamıştır. Bir Samos sikkesindeki amfora resmi ve bu amfora mühürlerindeki ''Sa'' işareti uzmanların bu tip amforaların Samos'a ait olduğu ihtimalini kuvvetlendirmiştir. Nereye ait olurlarsa olsunlar Samos'a atfedilen bu amforaların ortak üslupları hayli karakteristiktir. Bu ortak özellikleri şöyle sıralayabiliriz.

1-) Boyun kısa ve aşağıdan yukarıya doğru açılımlıdır.
2-) Ağız dudakları dışa taşkındır ve şişman gövde aşağı doğru daralır.
3-) Amfora altları mutlaka aynı tipte oyuk ve oyuğun içi yuvarlaktır. Şimdi bazı meraklı okuyucuların ''Tamam kardeşim amforalara yine devam et'te bu Polikrates'in sonu ne oldu?'' dediğini duyar gibi oluyorum. Eh., sizde Herodot Babanın (3.Kitap,120.Bölüm S.188 Polikrates'in sonu) başlıklı bölümünü okuyuverin lütfen..
 


Fotoğraf-3 / M.Ö. 5.yy Samos Amforaları
(ENV. NO. 169-45-300-488) Mustafa Aydemir Koleksiyonu
     
Büyük tarihçi, bu diktatörün denizlere egemen olmayı kafasına takmış ilk Yunanlı olduğunu, 10 yıllık iktidarı boyunca da adalar ve İyonya üzerinde hakimiyet kurmak için çalıştığını söyler.

Ve derki; Syrakusa Tiran'ı dışında hiçbir Yunan Tiranı Polikrates'le ölçüştürülecek kadar göz kamaştırıcı olmamıştır.

Bende sizlere 6.yy da Samosluların çok zenginleşip güçlendiklerini,
Şehirlerini imar edip güzelleştirdiklerini, Demokrasi yanlısı muhalif sürgünlerinse dışarılarda yeni koloniler kurduklarını,
Hatta büyük matematikçi Samoslu Pisagor'un yine bu yıllarda Güney İtalya da bir okul açıp öğretilerini yaymaya başladığını, mimarlık ve mühendislik harikalarından sayılan 3 eserin yine bu dönemlerde bu adada yapıldığını söyleyebilirim.. 		 


Fotoğraf-4 / M.Ö. 6.yy Ait Değişik Bir Tip
(ENV: NO. 451)
Bu Amfora ile 488 nolu boyalı Amforanın Samosa yakın, onlarla akraba başka bir iyon sitesine ait olma (Klazomenai gibi)
ihtimali güçlüdür.
 
Bu eserler şunlardır.
1-) Dağın tepesinde kayalara açılan 1 km lik su tüneli.
2-) 35 metre derinliğe yapılan Samos Limanı Mendireği (350 m uzunlukta).
3-) Ve tanrıça Hera için inşa edilen büyük tapınak. İyon ve Karya karışım bir halktan oluşan Samoslular gemi yapımında da çok ustaydılar. Onlar aynı zamanda usta dokumacı, usta çömlekçi ve usta tunç işleyicisi idiler. Mallarını Mısırdan Anadoluya, Karadenizden İtalya ve İspanyaya kadar uzanan geniş bir coğrafyada sattılar.
 
Malların çoğu (adanın şarap ve zeytinyağları olup, ''özelliklede zeytinyağı'' işçilik ve estetik değerleri yüksek) ''Fotoğraflarını gördüğünüz'' bu Samos amforaları ile uzak diyarlara taşınmıştır. Bildiğiniz gibi Samos bizim Kuşadası ve Efesin karşısındaki ada olup, Dilek yarımadasının hemen birkaç mil ötesindedir. Yüz ölçümü 472 km2 dir. Bu yüzden bu ada amforalarının benzer üslupları karşı Anadolu kıyılarındaki amfora merkezleriyle de benzerlikler gösterir. Mesela fotoğraftaki 451 ve 488 envanter nolu amforalar Klazomenai amforalarına çok benzer. Bu amforalarda 6.yy imalatlarıdır ve çoğu siyah bant firnis süslemelidirler.

Koleksiyonum'a Karadeniz de Rusya-Ukrayna-Romanya açıklarından gelen bu amforalar Samoslu tüccarların Kuzey ülkeleriyle de sıkı bir ticari ilişki içinde olduğunun göstergesidir.
     
     
Deniz Magazin Dergisi  Temmuz - Ağustos 2001  Sayı:47
     
     
     
   

- Sayfa başına -