|
|
|
|
|
|
- M.Ö. 6-5 yy. Samos (Sisam Adası) Amforaları -
|
|
|
Zalim Samos Tiranı Polikrates (M.Ö.532-522) o kadar şanslı ve o
kadar ballıydıki.. Gittiği her yere savaş ve yıkım götürüyor, her
şeyi o kazanıyor, sürekli gücüne güç katıyordu. Daha şimdiden bir
çok adayı ve İyonyadaki bazı siteleri ele geçirmişti. Ellişer
kürekli yüz savaş gemisi. Bin okçusu vardı.
M.Ö.6.yy.da Mısır kralı Amasisle karşılıklı bir dostluk antlaşması
mühürlenmiş başarıları Ege ve Akdeniz de dillere destan olmuştu.
Miletosun yardımına koşan Lesbos (Midilli) savaşçılarını bir deniz
zaferinden sonra esir almış, onları zincire vurarak Samos Kalesi
etrafındaki derin hendekleri kazdırmıştı.
Polikrates'in bu başarıları Amasisin gözünden kaçmıyor, hatta
kuşkulandırıyordu. Talih Tiranın yüzüne daha çok gülmeye başlayınca
bir mektup yazıp Samos'a gönderdi. |
|
|
|
Fotoğraf 1./323 Env. Nolu Boyalı Amfora:
M.Ö. 6.yy başlarında Ege Adaları ve bazı İyon Sitelerinde
Amfora çeperlerini siyaha boyama geleneği vardı.
Bu süslemeler gövdenin üstünden altına kadar atılan
düzgün paralel çizgilerle yapılır, ayrıca kulp üstleri
ve dışa taşkın dudaklarda aynı şekilde boyanırdı.
Sakız - Millet - Klazomenai ve Samos'un boyalı amforaları
bunlara en güzel örnektir. Yukarıda gördüğünüz 323 env.nolu
Samos amforası da aynı şekilde boyalı ve form olarak
güzel bir amforadır. Ve bunun içerisindeki (3mm
kalınlığında iç çeperlere sıvanmış) reçine,
bu amfora ile şarap ihraç edildiğinin kanıtıdır.
|
|
Ve şöyle bir uyarıda bulundu. Bir
dostun başarılarını öğrenmek tatlı bir şeydir. Ama senin bu büyük
mutluluğun benim hoşuma gitmiyor. Zira tanrıları tanırım ve onların
ne kadar kıskanç olduklarını bilirim. Sözlerime inanırsan hemen şunu
yap.
Senin için en yüksek değerde ve kaybetmekten en çok üzüleceğin
şeyini seç. Ve onu çok uzaklara tanrılar için at. Bu sözleri okuyan Polikrates Amasis'e hak verdi. Hazinesini karıştırdı. Sonra aklı
parmağındaki çok sevdiği mühür yüzüğe takıldı. Elli kürekli, kırmızı
renkli gemilerinden birine bindi. Adadan iyice uzaklaştı. Altın
çerçeveli zümrüt mühür yüzüğünü denize attı.
Bu olayın üzerinden 4-5 gün geçmişteki bir balıkçı çok güzel bir
balık yakaladı. Onu satmaya kıyamadı ve balığı Polikrates'e armağan
etti. Ve inanılmaz bir şey , balığın karnından zümrüt mühür yüzük
çıktı. Yakınları bu mucizevi olaya sevinirken, Polikrates bu kadar
talihten dolayı ilk kez ürktü. Ve düşündüki bu işte tanrıların
parmağı vardır.
Bir Papirüs Tomarına olanı biteni yazdı yazdı ve bir ulakla acele
Mısıra yolladı. Amasis mektubu okudu. O da anladıki Polikrates'in
sonu kötü olacaktır. Çünkü tanrılar bile kendilerine sunulan
hediyeyi sahibine iade etmişlerdir. Amasis Samosa hemen bir elçi
gönderdi ve dostluk antlaşmasını bozdu. Çünkü Polykrates'in başına
bir bela gelirse dostluk uğruna kendi başının da belaya girmesini
istemiyordu. |
|
Fotoğraf-2 / M.Ö. 6.yy Değişik Tipteki Samos Amforaları
(ENV. NO. 64-46-120-315) Mustafa Aydemir Koleksiyonu |
|
İsterseniz biran için Polikrates'i bu sıkıntılı günlerinde sarayında
bir aşağı bir yukarı düşünceli-endişeli dolaşırken ve bizim 323
envanter nolu amforamızdan altın kupasına sık sık şarap doldururken
hayal edelim.
Bu güne kadar neyazıkki Samos adasında bir amfora fırını
bulunamamıştır. Bir Samos sikkesindeki amfora resmi ve bu amfora
mühürlerindeki ''Sa'' işareti uzmanların bu tip amforaların Samos'a
ait olduğu ihtimalini kuvvetlendirmiştir. Nereye ait olurlarsa
olsunlar Samos'a atfedilen bu amforaların ortak üslupları hayli
karakteristiktir. Bu ortak özellikleri şöyle sıralayabiliriz.
1-) Boyun kısa ve aşağıdan yukarıya doğru açılımlıdır.
2-) Ağız dudakları dışa taşkındır ve şişman gövde aşağı doğru
daralır.
3-) Amfora altları mutlaka aynı tipte oyuk ve oyuğun içi
yuvarlaktır. Şimdi bazı meraklı okuyucuların ''Tamam kardeşim
amforalara yine devam et'te bu Polikrates'in sonu ne oldu?''
dediğini duyar gibi oluyorum. Eh., sizde Herodot Babanın
(3.Kitap,120.Bölüm S.188 Polikrates'in sonu) başlıklı bölümünü
okuyuverin lütfen.. |
|
Fotoğraf-3 / M.Ö. 5.yy Samos Amforaları
(ENV. NO. 169-45-300-488) Mustafa Aydemir Koleksiyonu |
|
|
|
Büyük tarihçi, bu diktatörün denizlere egemen olmayı kafasına
takmış ilk Yunanlı olduğunu, 10 yıllık iktidarı boyunca da adalar ve İyonya üzerinde hakimiyet kurmak için çalıştığını söyler.
Ve derki;
Syrakusa Tiran'ı dışında hiçbir Yunan Tiranı Polikrates'le
ölçüştürülecek kadar göz kamaştırıcı olmamıştır.
Bende sizlere 6.yy da Samosluların çok zenginleşip güçlendiklerini,
Şehirlerini imar
edip güzelleştirdiklerini, Demokrasi yanlısı muhalif sürgünlerinse
dışarılarda yeni koloniler kurduklarını,
Hatta büyük matematikçi
Samoslu Pisagor'un yine bu yıllarda Güney İtalya da bir okul açıp
öğretilerini yaymaya başladığını, mimarlık ve mühendislik
harikalarından sayılan 3 eserin yine bu dönemlerde bu adada
yapıldığını söyleyebilirim.. |
|
Fotoğraf-4 / M.Ö. 6.yy Ait Değişik Bir Tip
(ENV: NO. 451)
Bu Amfora ile 488 nolu boyalı Amforanın Samosa yakın, onlarla akraba
başka bir iyon sitesine ait olma (Klazomenai gibi)
ihtimali güçlüdür. |
|
Bu eserler şunlardır.
1-) Dağın tepesinde kayalara açılan 1 km lik su tüneli.
2-) 35 metre derinliğe yapılan Samos Limanı Mendireği (350 m
uzunlukta).
3-) Ve tanrıça Hera için inşa edilen büyük tapınak. İyon ve Karya
karışım bir halktan oluşan Samoslular gemi yapımında da çok
ustaydılar. Onlar aynı zamanda usta dokumacı, usta çömlekçi ve usta
tunç işleyicisi idiler. Mallarını Mısırdan Anadoluya, Karadenizden
İtalya ve İspanyaya kadar uzanan geniş bir coğrafyada sattılar. |
|
Malların çoğu (adanın şarap ve zeytinyağları olup, ''özelliklede
zeytinyağı'' işçilik ve estetik değerleri yüksek) ''Fotoğraflarını
gördüğünüz'' bu Samos amforaları ile uzak diyarlara taşınmıştır.
Bildiğiniz gibi Samos bizim Kuşadası ve Efesin karşısındaki ada
olup, Dilek yarımadasının hemen birkaç mil ötesindedir. Yüz ölçümü
472 km2 dir. Bu yüzden bu ada amforalarının benzer üslupları karşı
Anadolu kıyılarındaki amfora merkezleriyle de benzerlikler gösterir.
Mesela fotoğraftaki 451 ve 488 envanter nolu amforalar Klazomenai
amforalarına çok benzer. Bu amforalarda 6.yy imalatlarıdır ve çoğu
siyah bant firnis süslemelidirler.
Koleksiyonum'a Karadeniz de Rusya-Ukrayna-Romanya açıklarından gelen
bu amforalar Samoslu tüccarların Kuzey ülkeleriyle de sıkı bir
ticari ilişki içinde olduğunun göstergesidir. |
|
|
|
|
|
|
Deniz Magazin Dergisi
Temmuz - Ağustos 2001 Sayı:47 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- Sayfa başına -
|