1-) Amfora kelimesinin kökeni nedir?
- Eski çağlarda amfora kelimesi, amfi (karşılıklı - karşı
karşıya) kelimesiyle, phoros (taşınabilir) kelimesinin
birleşmesinden oluşmuştur. Ve ilk kez amfora işaretine Miken
Linear B Alfabesinde rastlanmıştır.
2-) Amforaların dibi niçin sivridir?
- Ticari amforalar deniz aşırı ihracatları taşıyan minik
birer konteynırlar oldukları için nakliyeleri de gemilerle
yapılmıştır. Dolayısıyla amaç bir gemiye en az alanı
kaplayarak en fazla amforayı (malı) doldurabilmektir. Sivri
diplerse gemide istifleme avantajları sağlarlar, daha az yer
tutarlar ve birbirlerini sıkıştırarak, birbirlerine çarpma
ve kırılma riskini en aza indirirler ayrıca sivri dipler
boşaltmada ikinci veya üçüncü bir tutamak görevi görürler.
3-) Dünyanın en eski amforası hangisidir?
- Dünyanın en eski amforası olarak bilinen amfora M.Ö. -3000
yıllarına ait olan Troya amforasıdır. Bu amforalar Troya
kazılarında çıkmıştır. Ve bugün bunları İstanbul Arkeoloji
Müzesi Troya salonlarında görmek mümkündür.
4-) Bu amforalarla neler taşınmıştır?
- Bu amforalarla şarap ve zeytinyağı başta olmak üzere
bunlar içerisine girebilen her şey taşınmıştır. Bunlar
genellikle şunlardır: Pekmez, bal, sirke, zeytin, üzüm,
incir, balık ve balık sosları, hububat, reçine, zift v.b.
5-) Her amforanın şekli bize bir şeyler mi anlatıyor?
- Evet her amforanın şekli bize bir şeyler anlatır. Neyi
anlatır? Onun tarihini, geldiği coğrafi bölgeyi, ait olduğu
milleti ve içerisinde taşıdığı malın niteliğini… Çünkü
amforaların formları, hacimleri, genellikle onu ihrac eden
devletin veya tüccarın tescilli markasıdır. Ve bunun için
bir amfora ustası amfora çarkının başına oturduğu zaman
kafasına göre yeni bir form ve hacimde amfora üretemez.
Ayrıca bunlar, günümüzün gümrük birliği veya AB Birliği gibi
antikite de ekonomik uluslar arası anlaşmalar çevresinde
belirlenmiştir. (Attika-delos anlaşması gibi.)
6-) Bir amforanın tarihi nasıl anlaşılır?
- Bir amforanın biçimi, o amforanın ait olduğu uygarlığa
bize gönderme yapar. Bir amforanın tarihi ve yaşı da böylece
belirlenebilir. Kuşku duyulan ve menşei belirlenemeyen
amforalara ise radyokarbon C-14 uygulanarak bu amforanın
yaşı kesin olarak tespit edilebilir.
7-) Amforalarla biz eski çağların deniz ticaret yollarını
bulabilir miyiz?
- Evet bulabiliriz, batıkların izini sürerek hangi malların
nerelere taşındığını, karşılığında nerelerden ne alındığını
ve denizdeki bu ticari hareketlerin yoğunluğunu bulabiliriz.
Buda bize antikitedeki deniz ticaret yollarının rotası ve
haritalarını vermiş olur.
8-) Türkler amfora üretmişler midir?
- Hayır, üretmemişlerdir. Türkler Anadolu'ya geldikleri
zaman amforacılıkta son dönemlerini yaşamaktaydı. Ve sadece
Ganos, Marmara adası ve daha birçok üretim merkezinde
üretilmekteydi. Çünkü bu dönemlerde fıçı üretimi amforaların
yerini almıştı. Bildiğiniz gibi amfora ihtiyacı, üreten ve
ürettiğini deniz aşırı ülkelere satan denizci milletlere has
bir özellikti ki Türkler maalesef deniz ticaretine gereken
önemi vermemişlerdir.
9-) Amforalar en çok hangi tarihlerde üretilmişlerdir?
- Ticari dolaşıma pek girmeyen Troya amforasından sonra M.Ö.
1500 yıllarında Mısır. M.Ö. 7. ve 5. yy.da arkaik dönem, 5.
ve 3. yy.da ki klasik dönem, 3. ve 1. yy.da ki Helenistik
dönem ile Roma ve Bizans dönemleri amforaların en yoğun
üretildikleri ve içindeki mallarla birlikte uluslar arası
pazarlarda boy gösterdikleri dönemlerdir.
10-) Amfora üzerindeki işaret ve mühürler bize neyi
anlatır?
- Amforaların üzerlerindeki işaretler, o amforanın ait
olduğu milleti üretici veya tüccarın adını veya logosunu
belirler. Bu mühürler aynı zamanda dönemin gümrük
kapılarındaki vergilendirme işlemleri içinde yasal
kolaylıklar sağlar.
11-) Türkiye amfora yönünden zengin midir?
- Evet zengindir. Ve hatta Dünyanın amfora bakımından en
zengin ülkesidir. Çünkü Anadolu yarımadası uygarlığın ilk
doğurgan anası olması yanı sıra iki kıta arasında doğal bir
köprü görevi gördüğünden birçok millete yurt olmuştur.
Dolayısıyla Anadolu'da üretilen ve dışarıda üretilip
Anadolu'ya getirilen amforalar bu kıyılarda ve bu sularda
batan gemilerden bize herhangi bir şekilde ulaşmışlardır.
12-) Dalgıçlar niçin deniz dibinden amfora çıkartmazlar?
- Çıkartmazlar çünkü birincisi yasal değildir yani yasaktır.
İkincisi etik değildir çünkü bir dalgıcın çıkardığı herhangi
bir amfora oradaki batığın izini gösteren son işaret
olabilir. Dolayısıyla sualtından çıkartılan bir amfora o
batığın ilelebet bulunma ve bilim dünyasına sunulma şansını
da yok eder. Bunun için bilinçli dalgıçlar asla denizden bir
amfora çıkarmazlar. Ve böylesi bir şeye rastlamışlarsa en
yakın müzeye haber verirler. |